Diz Çapraz Bağ Yaralanmaları
Diz eklemini stabil tutan dört önemli bağ mevcuttur. Her iki yanda bulunan iç ve dış yan bağlar ve eklemin ortasında yer alan ön çapraz ve arka çapraz bağlar. Çapraz bağlar aynı zamanda dizin rotasyonunu, yani dönmesini de engeller. Dizin ortasında kalan, yandan bakıldığında ise önde olan ön çapraz bağ, kaval kemiğin uyluk kemiğine göre öne yer değiştirmesine engel olurken, arkada yer alan arka çapraz bağ da arkaya yer değiştirmesine engel olur.
Sebepleri
Çapraz bağ yaralanmaları daha çok genç yaşlarda sportif uğraşlar sırasında görülür. Ancak trafik kazası gibi yüksek enerjili travmalardan sonra da, basit düşme gibi travmalardan sonra da görülebilir.
Çapraz bağ yaralanmalarında; akut dönem dediğimiz travmadan sonraki ilk üç haftada görülen bulgular;
- Şiddetli diz ağrısı,
- Basamama,
- Diz ekleminde şişlik ve morluklar.
Diz eklemindeki şişlik ve morlukların nedeni bağın yaralanırken eklemin içine kanamasıdır. Eklem içinde biriken kan dizde yaygın bir şişliğe ve cilt altında farkedilebilen renk değişikliklerine neden olur. Ortalama 3 hafta sonra, yani akut dönem sona erdikten sonra eklem içi kanamaya bağlı bu bulgular ve ağrı gerilemeye başlar. Hasta ayağı üzerine basabilir hale gelir. Bu dönemde de dizindeki stabilitenin(dengenin) bozulmasına bağlı dizinde kayma hissi, boşa çıkma hissi, boşluğa basma hissi yakınmaları ön plana çıkar.
Dizin stabilitesinin bozulması, uyluk kemiği ve kaval kemiği eklem içi bölümü üzerindeki eklem kıkırdağı denen bölgeye zarar vermeye başlar ve zaman içinde bu zarar gören eklem kıkırdağı ağrı oluşturmaya başlar. Ayrıca sıklıkla çapraz bağ yaralanmalarında menisküs yaralanmaları da tabloya eşlik eder. Bu durumda yırtılan menisküs yeri ve yırtık tipine göre menisküs ağrısı ve buna yönelik şikayetler de yine tabloya ortak olur.
Tedavisi nasıl yapılır?
Çapraz bağ yaralanmalarında tedavi cerrahidir. Özellikle genç yaşlarda dizin stabilitesini sağlayarak eklem kıkırdaklarının aşınmasını yani kireçlenmeyi önlemek, başka deyişle dizin erken yaşlanmasını önlemek, ağrısız, rahat dengeli bir basış kazandırmak için hasta ameliyat edilir. Ameliyat için zamanlama önemlidir. Arka çapraz bağa göre daha sık karşılaştığımız ön çapraz bağ kopmalarında ilk 3 hafta içinde bağın doğrudan (primer) tamiri yapılabilmektedir. Kliniğimizde de uygulanan bu yöntem henüz Türkiye’de sadece birkaç klinikte yapılmaktadır. Bu yöntem sayesinde, eğer hasta ilk üç hafta içinde başvurmuşsa, dizin içine yerleştirilen yaylı bir sistemle kopan ön çapraz bağın kendisinin kaynaması sağlanabilir.
İlk üç haftalık dönem aşıldıysa dünyada yaygın olarak uygulanan ön çapraz bağ rekonstriksiyonu (yeniden yapılandırılması) yapılır. Bu yöntemde hastanın kopan bağı yerine hastanın kendisinden veya kadavradan temin edilen çeşitli yapılar bağ yerine kullanılmak üzere uyluk kemiği ve kavak kemiği içine açılan tünellere yerleştirilir. Eklem içinde kalan bölümü artık hastanın yeni bağıdır. Bizim kliniğimzde en çok tercih ettiğimiz yapı hastanın kendi hamstring tendonlarıdır. Dizin hemen alt tarafında yapışma yeri olan bu tendonlar buradan yapılan 3cm’lik küçük bir kesi ile çıkarılır ve bağ yerine kullanılmak üzere hazırlanır. Tendonların çıkarılması dışında ameliyatın büyük bir kısmı artroskopik, yani kapalı olarak kamera ile yapılır. Bu sırada kamera ile diz eklem içine girilmişken aynı anda menisküs yırtıkları, eklem kıkırdak sorunları gibi diz eklem içi diğer hastalıklara da tanı konur ve müdahale yapılır.
Tedavi sonrası süreç nasıldır?
Eğer izole (tek başına) bir ön çapraz bağ kopması var ise, yani aynı anda menisküs onarımı veya kıkırdak müdahalesi yapılmamışsa ön çapraz bağ rekonstriksiyonundan sonra hasta ertesi gün ayağa kalkar, ayağının üzerine basar ve diz egzersizlerine başlar. Komplikasyon (beklenmedik olumsuzluklar) gelişmeyen, egzersizlere uyumlu bir hasta 3 hafta sonrasında günlük aktilerine döner. 3 ay sonra hafif sporlara ve 6 ay sonra da ağır sporlara dönüş yapabilir.
Diğer Konu Başlıkları
Hakkımızda
360 Ortopedi ekibi Prof. Dr. Selami Çakmak ve Prof. Dr. Mehmet İşyar hakkında bilgi sahibi olun.
Bizi Instagram’da takip edin.